Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – ABD’deki Oregon kıyısında gün herkes için olağan başlamıştı. Ta ki kıyıdaki vazifeliler dev, meyyit bir balina bulana kadar. 14 metre uzunluğunda, yaklaşık 8 ton tartısında ve çürümek üzere olan bir ispermeçet balinası görenleri hayrete düşürdü. Birinci başta kıyıdaki bu koca balinayla ne yapılacağını kimse bilmiyordu. Yetkililer insanların balina leşine tırmanmaya başlamasından hatta balinanın insanların üzerine düşmesinden kaygı duyuyordu. Bir an evvel tahlile kavuşması gereken sorun için kolları sıvayan yetkililer, isimlerinin tarihe kara bir halde yazılmasına sebep olacak bir tahlil bulmuştu.
DEV BALİNA YARIM TON DİNAMİTLE HAVAYA UÇURULDU
Yardımcı Bölge Karayolu Mühendisi George Thornton’ın tarihi bir karar vermesi gerekiyordu. Zira kamuoyunun reaksiyonu büyüyor, olayın tuhaflığı karşısında herkes bunun bir spekülasyon olduğunu tez ediyordu. Halk ortasında olayın kurmaca olduğu dedikoduları yayılsa da kaydedilen görüntü kayıtları, o dönemin TV kanalları ve en değerlisi orada bulunan görgü şahitleri her şeyin vahim bir gerçek olduğunu kanıtlıyordu. Florence Plajı’ndaki dev meyyit balina, Oregon yetkililerini tuhaf bir çıkmaza sokmuştu. Krizi çözmek için binbir türlü yol düşündüler. İlk olarak balinayı gömmenin işe yaramayacağından korkuyorlardı zira çürüyen etin pis kokusu kısa müddet sonra ortaya çıkacak ve etrafa büyük bir rahatsızlık verecekti.
Kesikler atarak metan gazını hafiflettikten sonra leşi kesimlere ayırmak mümkün olsa da kimse bunu yapmaya istekli değildi. Bu yüzden bütün fikirler göz önüne alındı ve George Thornton, herkesi hayrete düşüren bir fikir önerdi: Kıyıya vurmuş dev balinayı yarım ton dinamitle havaya uçurmak. Thornton, tartışmaya açık bu tahlilini öncelikle ABD Donanması’ndaki mühimmat uzmanlarına danıştı. Sonuçta kullanacağı patlayacılar, hayati ehemmiyet taşıyan önemli patlayıcılardı. Nihayetinde herkes Thornton’ın bu fikrini kabul etti. Takım teknik olarak hazırlıklarını tamamladı. Hakikat ölçüde patlayıcı toplandı ve dev balinaya yerleştirildi. Bu kısma kadar her şey tamamdı zira herkes patlayan meyyit balina modüllerinin okyanusa yanlışsız fırlamasını umuyordu.
Üstelik patlamadan sonra martıların ve öbür leşçillerin gelgitle sürüklenmeyen balina etini yiyebileceğini düşündüler. Patlama günü geldiğinde Thornton, tüm izleyicilerin leşten gereğince uzakta kalmasını sağlayabileceğini düşünüyordu lakin balina modüllerinin ne kadar uzağa fırlayabileceği hakkında hiçbir fikri yoktu. Öte yandan, muhabir Paul Linnman patlayan balinayı haber yapma misyonunu aldığında hiç heyecanlı değildi. Zira ona nazaran epeyce sıkıcı bir olaydı. Bu haber kendisine verildiğine hiç keyifli olmadı, hayal kırıklığına uğradı ve evvel vazifesi reddetti. Linnman, “‘Ben burada mükemmel haberler yapıyorum, bu iş için diğer birini gönderin’ dediğimi hatırlıyorum. Fakat sonra patlayıcı kullanılacağını öğrendim ve ‘Tamam, habere gidiyorum’ dedim” diyerek yaşadıklarını anlatmıştı.
BÜYÜK ET MODÜLLERİ YAĞMUR ÜZERE YAĞDI
1970 yılının 9 Kasım sabahı geldiğinde kıyıda balina patlatılacağını duyanlar kıyıya akın etti. 20 kasa kadar patlayıcı balinaya yerleştirildiğinde herkes heyecanla az sonra olacakları bekliyordu ve başlarına geleceklerden habersizdi. Patlama yapıldıktan yaklaşık 20 saniye sonra beşerler bir anda sağa sola kaçışmaya ve çığlıklar atmaya başladı. Zira gelen izleyiciler, patlayan et modüllerinin 30 metre yüksekten kendilerine hakikat fırlayacağını iddia etmiyordu.
Etler, yağlar ve balinaya dair her şey gökyüzünden yağmur üzere insanların üstüne yağıyordu. Yetkililer saçılan kesimlerin lokma büyüklüğünde olayacağını düşünmüşlerdi lakin gökten yağan bu modüller yetkililerin beklediği üzere değildi. Martıların yiyebileceği küçük modüller yerine, gökyüzünden devasa balina eti kesimleri yağdı. Üstelik patlama olur olmaz etrafa fecî bir koku yayılmaya başladı. Birçok kişi çığlıklar atarak koşturuyor, tıpkı vakitte kokuya dayanamayıp kusuyordu. Orada bulunan birçok kişi üstlerine sinen et kokusuyla haftalarca çaba etmek zorunda kaldı, herkesin cildi ve üstündeki kıyafetler et kesimlerinden yapış yapış oldu. Kimsenin canına ziyan gelmese de kesimlerin her biri bir arabayı ezebilecek kadar ağırdı.
Öyle ki olay esnasında etrafa saçılan etlerden biri etraftaki bir otomobilin üstüne düştü. Düşen et kesimiyle otomobil hurdaya çıktı. Neyse ki Oregon eyaleti araç sahibine, otomobilini değiştirmek için gereken fiyatı ödedi. Sonuç olarak bu felaket olay, bir balinayı kamusal alanda havaya uçurmanın uygun olduğuna inananlar için büyük bir ders oldu. George Thornton için patlayan balina olayı, 84 yaşında ölene kadar alnında kara bir leke olarak kaldı. 1970’te işe yaracağından yüzde 100 emin olduğu planın başarısızlığı hayatının geri kalanında daima utandırdı.
’40 YIL SONRA BİLE KOKUSU BURNUMDAN GİTMİYOR’
Yaşanan elim olay o günden sonra Oregon’daki yetkililere aykırı oldu. Oregon Eyaleti bu olaydan sonra basitçe çıkarılamayan leşleri gömmek için bir siyaset uygulamaya koyuldu. Bu tıp patlamalar bugün de devam ediyor fakat balinalar evvel denize çekiliyor. Temmuz 2020’de yani Oregan eyaletinde gerçekleşen olaydan yarım yüzyıl sonra Florence sakinleri anıt parkı yapılması için oy kullandı. Yeni parkın ismini belirlemek için yapılan bir ankette, ‘Patlayan Balina Anıt Parkı’ 856 oydan 439’unu aldı. Yıllar içinde yönergeler ve bakış açıları değişmiş olsa da o gün orada haber yapmak için bulunan Paul Linnman yaşananları güya dünmüş üzere hatırlıyor. Linnman 2010 yılında verdiği bir röportajda yaşadıklarını, “40 yıl sonra bile hala hatırlayabiliyorum. Düşündüğümde, kokusu hâlâ burnumdan gitmiyor” diyerek anlattı.
Ölü balinalarla başa çıkma teknikleri 70’lerden beri gelişmiş olsa da dev memeliler vakit zaman kendiliklerinden de patlayabilirler. Kıdemli bir bilim insanı olan Michael Moore, “Çürüyen bir balinada resen patlama riski her vakit vardır. Çürüyen beden kesimlerinden gelen gazlar, elastik yağın altında biriktiğinde, balon üzere patlar” dedi. Bunu önlemek için Moore üzere deniz uzmanları, gazı yavaşça dışarı atmak için karın boşluğunu bir bıçakla deliyor. Balina bombası etkisiz hale getirildikten sonra plaja gömülebilir, doğranıp çöplüğe götürülebilir yahut denize sürüklenebilir. Moore, son seçeneğin ekseriyetle çok fazla vakit aldığını, masraflı olduğunu ve modüllerin daha sonra plaja geri dönme ihtimalinin her vakit olduğunu söylüyor.