Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Artık bizlerin bir araya gelip iş birliği kültürü içerisinde birbirimizin sonlarına, egemenlik haklarına hürmet duyarak, hürmetin ötesine geçip birbirimizi muhafazayı taahhüt ederek, omuz omuza vererek bölgede kendi çıkarlarımızı, kendi sistemimizi kurmamız gerekiyor.” dedi.
Fidan, Suudi Arabistan merkezli Al Hadath televizyonuna konuştu.
Suriye’de 13-14 yıllık ağır çileli devrin akabinde yeni bir periyoda girildiğini belirten Fidan, Türkiye’nin Suriye ile 911 kilometrelik sonu olduğunu hatırlattı.
Fidan, “Tarihle, coğrafyayla, kültürle, inançla artık bağlarımız bağlanmış, etle tırnak olmuşuz. Münasebetiyle Suriye’deki bu düşünceli periyot başladığında Suriye muhalefeti kuzeyde olanlar sırtlarını Türkiye’ye dayadılar ve bilhassa milyonlarca yerlerinden edilmiş mülteciler Türkiye’yi kendilerine vatan bildiler, mesken bildiler, biz de onlara kucak açtık.” sözünü kullanarak, Suriye muhalefetinin Türkiye’de taban bulmasının çok değerli olduğunu vurguladı.
Türkiye’nin bilhassa Suriye muhalefetinin yapan halde sorunu çözmesi için çok çalıştığının altını çizen Fidan, bu süreçte Astana sürecinin bu bahiste çok değerli olduğunu fakat Esed rejiminin çeşitli sebeplerden ötürü tahlile yanaşmadığını ve bir denklem ortasında kaldığını kaydetti.
Bakan Hakan Fidan şöyle devam etti;
Ya gücü kendi halkıyla paylaşacaktı, halkıyla barış yapıp ya da dışarıdan gelen hegemonlarla, güçlerle, onu halkına karşı savunan güçlerle gücü paylaşacaktı. Olağan, Rusya’yla ve İran’la bu gücü paylaşınca, birlikte savaştılar, istedikleri kararları alamadılar zira her ülkenin farklı çıkarları vardı ve bir noktadan sonra Esed gerek halkıyla barışmada gerek milyonlarca insanı geri getirmede gerek halihazırda Suriye’de bulunan insanlara hizmet götürmede, temel hizmetleri götürmede, iktisatta başarısız olunca artık sistem resen çöktü.
“Bazıları aslında milletlerarası bağlamda bir masada oturuldu ve Esed’in gitmesi konusunda uzlaşıldı ve akabinde aslında şu an Şam’ın düşmesine kadar varan süreç böylece işletilmiş oldu ve HTŞ’nin ilerlemesi için önü açıldı diye bir kelam var, bir söylenti var. Siz ne diyorsunuz?” sorusuna Bakan Fidan, Türkiye’nin böyle bir sürecin modülü olmadığı cevabını vererek, şöyle devam etti:
“Harekat başladıktan sonra, HTŞ ve başka muhalifler tarafından harekat başladıktan sonra, bunun en kansız, en sorunsuz, en maliyetsiz biçimde nasıl olması için ağır bir uğraş gösterdik lakin onun öncesinde hiçbir ülkeyle yahut hiçbir kümeyle bir ortaya gelip bu türlü bir planlama ve çalışma içerisinde olmadık.”
SORUNLARIN TAHLİLİ İÇİN TÜRKİYE, RUSYA VE İRAN ORTASINDAKİ AĞIR GÖRÜŞME TRAFİĞİ
Fidan, Suriye ile ilgili süreçlerde, Rusya, Türkiye ve İran’ın alandaki ateşkesin devam etmesi, sıkıntıların çözülmesi için çok ağır ve sistemli bir görüşme trafiği içerisinde olduğunu söyleyerek, Türkiye’nin, muhaliflerin görüşlerini her vakit masaya taşıdığını söz etti.
“İran’la Rusya da rejimin görüşlerini, bir noktaya kadar bunu götürdük. Onlarla bizim son derece karşılıklı hürmete dayalı bağlantımız var, birbirimizi tanıyoruz ve süreç başladığında da biz kendileriyle konuştuk. 2006’daki, 2016’daki, 2015’teki tıpkı senaryoyu tekrar etmenin bir manası yok. Beşşar Esed, maalesef siz onun yardımına geldiniz, muhalifleri püskürtmede yardımcı oldunuz lakin halkına hizmet götürmede, sistemi ayağa kaldırmada, halkıyla barışmada bir muvaffakiyet gösteremediği için bugün bu türlü bir tabloyla karşılaştık.” diyen Fidan, hem Rusya’nın hem İran’ın kendi içinde değerlendirmelerinin neticeyi onlara da gösterdiğini söyledi.
Fidan, bölgenin kıymetli ögesi olarak muhaliflerin kıymetli bir dostu olan Türkiye’nin muhakkak hususlarda, onlarla yapan lisan içerisinde bu süreci yönetmeyle ilgili diyalog kurmasının da tesirli olduğuna dikkati çekerek, bundan sonra da diyaloğun devam edeceğini vurguladı.
Bakan Fidan, Beşşar Esed’in kim tarafından arandığı, ülkeyi terk etmesine sebep olan olayın ne olduğuna yönelik soruya, “Muhataplarımızın Şam’la belirli bir trafik teması içerisinde olduğunu biliyoruz, onlar bize söylediler o gün lakin birebir hangisi, hangi düzeyden direkt kendisiyle konuştu, o mevzuda bilgim yok lakin benim bildiğim ileti iletildi.” cevabını verdi.
Türkiye’nin birtakım mercilerle işbirliği yaparak Esed’in Suriye’den çıkmasına imkan tanıdığı tarafındaki argümanların gerçek olmadığını vurgulayan Fidan, bunun Türkiye’nin yapacağı bir iş olmadığına ve bu mevzuda Türkiye’nin bir rolü bulunmadığına dikkati çekti.
Fidan, “Ruslar kendileri ilan ettiler kendileri bu işi organize edip götürdüklerini. Bu hususta bizim bir rolümüz yok.” ifadesini kullandı.
MİT BAŞKANI KALIN’IN ŞAM ZİYARETİ
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın’ın Şam ziyareti hakkında, hem bölge ülkeleriyle hem Batılı ülkelerle geniş istişare içerisinde bulunarak Kalın’ın bu ziyareti gerçekleştirdiğini belirterek, şunları kaydetti:
“Şam’daki yeni idareyle hem bölgedeki ülkeler hem dünya ülkeleri nasıl bağlantı kurmalı? Yaptığımız temaslarla orada genel bir algı ve talebi gördük ve herkesin üzerinde aşağı üst ittifak ettiği aşikâr prensipler vardı. Bunlar terör örgütlerinin yeni periyotta Şam’dan istifade etmemeleri, bilhassa azınlıklara karşı âlâ davranılması… Hristiyanlar, Kürtler, Aleviler, Türkmenler başta olmak üzere. Daha sonra kapsayıcı bir hükümetin kurulması üzere, komşularına tehdit olmaması üzere çeşitli oluşmuş görüşler vardı.”
Fidan, Kalın’ın memleketler arası toplumun, bölgenin ve Türkiye’nin görüşlerini karşı tarafa ilettiğini ve karşı tarafında bilgilerini aldığını söyleyerek, bu datalardan yola çıkarak 14 Aralık’ta Ürdün’ün Akabe Körfezi’nde toplantı düzenlendiğini ve görüşmeler yapıldığını hatırlattı.
Konuşmasında, Türkiye’nin Suriye’deki siyasetine değinen Fidan, bu siyasetin 13 yıl boyunca birkaç boyutlu olduğu ve bunlardan en değerlisinin de muhalefetiyle barışmayan Esed’den ötürü Türkiye’ye mülteci gelmesini önlemek olduğunun altını çizdi.
Fidan, Türkiye’nin bu yüzden ileri çizgilerde denetimi elinde tutan muhalif ögeler ile çalıştığını aktararak, şöyle devam etti:
“Özellikle Suriye Ulusal Ordusu, Ulusal Kurtuluş Cephesi, bunlar Türkiye’nin birebir çalıştığı yerlerdi. İdlib’de, Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) denetimi altında 4 milyon Suriyeli vatandaş yaşıyordu. Bunların belirli bir kriz esnasında Türkiye’ye gelmesi mümkündü. Bu krizlerin çıkmaması, oradaki varlığın istikrarlı devam etmesi için bizler olağan ki muhakkak bir uyum içerisinde daima olduk ve o süreç içerisinde de heyeti tanıma imkanımız oldu.
Onlara bilhassa çağdaş idare algısı nasıl olur, çağdaş idare sistemleri nasıl olur, onlar konusunda tavsiyelerimizi, nasihatlarımızı daima ilettik. Bizim gördüğümüz şu anda heyetin ve öbür bileşenlerin bir numaralı önceliği Beşşar Esed’in yaptığı yanılgıları tekrar yapmamak ve halkı kucaklayarak hak ettikleri refahı ve istikrarı götürmek. Bunu yapmada bizim yardımcı olmamız lazım, onların da kusur yapmaması lazım.”
Fidan, daha evvel HTŞ başkanıyla tanışıp tanışmadığı istikametindeki soruya, daha evvel 13 yıl MİT Başkanlığı yaptığını hatırlatarak karşılık verdi.
Suriye krizi başladığı günden itibaren mesaisinin 13 yılını Suriye krizinin aldığını hatırlatan Fidan, bakan olarak da belli aktörlerle her vakit temasının olduğunu kaydetti.
“İRAN, DOMİNASYONU İSTEMİYORUZ, TÜRK DOMİNASYONU İSTEMİYORUZ, ARAP DOMİNASYONU İSTEMİYORUZ”
Suriye’de başlayan bu yeni devrin, bu sürece gelmeden evvel de bölgedeki Türkiye’nin bu mevzuyu masaya yatırdığını belirten Fidan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mevzuya ait vizyonundan bahsetti.
Fidan, “Bu lisanı geliştirmemiz lazım bölgede, biz bölgede İran dominasyonu istemiyoruz, Türk dominasyonu istemiyoruz, Arap dominasyonu istemiyoruz. Ne Körfez’deki Araplar birbirlerini domine etsinler ne oradan öteki bir yeri domine etsinler ne biz öteki bir yeri domine edelim ne İranlılar bir yeri domine etsinler. Artık bütün devletler, 2024’ten 2025’e geçiyoruz, gerekli ölçüde olgunlaştılar, altyapıları güçlü. Çok güçlü bir Suudi Arabistan var, çok güçlü bir Birleşik Arap Emirlikleri var, çok tesirli bir Katar var, Kuveyt var. Mısır nitekim elinden geleni yapıyor. Artık bizlerin bir araya gelip iş birliği kültürü içerisinde birbirimizin hudutlarına, egemenlik haklarına hürmet duyarak, hürmetin ötesine geçip birbirimizi muhafazayı taahhüt ederek, omuz omuza vererek bölgede kendi çıkarlarımızı, kendi sistemimizi kurmamız gerekiyor.” diye konuştu.
Aksi takdirde dışarıdan bölgeye müdahale edildiğine, kutuplaşmadan yararlanıldığına ve bunun bölgede uzun vadeli, kanlı ve maliyetli çatışmalara yol açtığına dikkati çeken Fidan, buna gerek olmadığını, açık ve şeffaf biçimde bölge halklarının yaşayabileceğine işaret etti.
Fidan, “Zaten hepimiz akrabayız birbirimizle, hepimiz Müslüman’ız, hepimiz tıpkı dindeniz. Bir ortaya gelip bizim büyük bir olgunluk ve profesyonellik içerisinde menfaatlerimizi, isteklerimizi, hassasiyetlerimizi tanımlayıp birbirimizle, nasıl Avrupa’da, Kuzey Amerika’da, diğer yerlerde ittifaklar kuruluyor, ekonomik, siyasi, askeri, bunların hepsini de bu coğrafyada yapmak mümkün.” diyerek, bu coğrafyanın toprağının bereketli, beşerinin verimli, çalışkan ve dürüst olduğunu söyledi.
Devletlerin artık olgunlaştığını, bir ortaya gelip yapabileceğimiz çok şey olduğunu lisana getiren Fidan, şunları kaydetti:
“Bizim bildirimiz bu. Dominasyon fikri, emperyal fikirlerin rafa kaldırılması lazım. Birilerinin proxy kullanarak bölgede diğer ülkeleri yönetmeye çalışması, birilerinin geri planda para vererek diğer bir şey yapmaya çalışması, menfaatini müdafaaya çalışması evvelce… Bunlar bir aksiyon karşı tepki üretiyor, tepki öbür bir aksiyon üretiyor derken bir kısır döngü içerisine giriyoruz. Bölge, artık bu kısır döngüden çıkacak kadar ders almış durumda. Bölgemiz son 20-30 yıldır hakikaten inanılmaz derecede büyük bir ateş sarmalının içerisinde.
Körfez’dekiler Yemen sorunundan etkilendiler, bizler Irak ve Suriye sorunundan etkilendik. Ben yeni periyotta İran’ın da ders çıkartacağını düşünüyorum, İran’a da yardımcı olmamız lazım yapan bir biçimde. Suriye’deki yeni idareye de isteklerimizi ileterek yardımcı olmamız lazım. Ben Türkiye’nin, Suudi Arabistan’ın, Birleşik Arap Emirlikleri’nin, Mısır’ın, Katar’ın bir ortaya gelerek, Ürdün’ün de, bölgedeki kritik problemleri çözmede çok önemli adımlar atabileceğine inanıyorum, Akabe’deki toplantıyla da buna başladık. Kıymetli olan devletlerin samimi olması.”